تالار گفتمان آرل

در دوره گذشته (فتوشاپ مقدماتی) با برخی از مبانی و اصول و تنظیمات مقدماتی فتوشاپ آشنا شدیم. همچنین با چند ابزار و فرمان جهت بررسی و اعمال بعضی از تغییرات کلی روی تصویر آشنا شدیم و آموختیم که با توجه به نوع مصرف تصویر، بهتر است از چه ابعاد و فرمت‌هایی برای فایل تصویری استفاده کنیم. در دوره حاضر، با ابزار و فرامین جدیدی آشنا می‌شویم که امکان اعمال تغییرات و طراحی جزئی و دقیق‌تری را در اختیار کاربر قرار می‌دهند. مواردی که در این دوره مطرح می‌شوند، می‌تواند تاثیراتی قابل توجه و بسیار بارز روی عکس، چه از نظر عکاسی و چه از نظر طراحی، ایجاد کنند و باعث ایجاد تفاوت‌های ملموس بین تصویر اولیه و تصویر ادیت شده خواهند شد.

در دوره گذشته و به خصوص در بخش تنظیم ابعاد تصویر، به برخی از تنظیمات تصویر از قبیل رزولوشن و ابعاد، اشاره شد. در بخش حاضر به برخی دیگر از تنظیمات اولیه تصویر اشاره می‌شود.

تصاویر Bitmap
تصاویر Bitmap که به صورت فنی تصاویر Raster نیز خوانده می‌شوند، از پیکسل‌هایی تشکیل شده‌اند که به هر کدام مکان و رنگ ویژه‌ای اختصاص داده شده است و مجموعه این پیکسل‌ها هستند که تصویر نهایی را تشکیل می‌دهند. تصاویر بیتمپ رایج‌ترین نوع تصاویر هستند خصوصا برای عکس و نقاشی‌های دیجیتال زیرا تغییرات تدریجی در رنگ و تون‌ها را بهتر ارائه می‌دهند. همچنین نرم افزار فتوشاپ، در زمینه ادیت این نوع از تصاویر بسیار قدرتمند و کامل است اما فایل این تصاویر بزرگ بوده و نسبت به تصاویر وکتور مقدار بیشتری از حافظه را اشغال می‌کنند.

نکته مهم در مورد این نوع از تصاویر، وابستگی آن‌ها به رزولوشن است. تعداد پیکسل‌ها در این تصاویر ثابت است. هر چه این تصاویر بیشتر بزرگنمایی شوند کیفیت آن‌ها پایین‌تر آمده، و از وضوح آن‌ها کاسته می‌شود تا حدی که در ‌‌نهایت لبه اجسام در تصویر دندانه‌ای شده و می‌توان پیکسل‌ها را تشخیص داد. (شکل زیر)



در زمان ادیت کردن تصاویر Bitmap، در واقع پیکسل‌ها هستند که دچار تغییر می‌شوند و ما با پیکسل‌ها سر و کار داریم و نه اشیا و شکل‌ها.

تصاویر برداری (Vector Graphics)
تصاویر وکتور یا برداری که Vector objects یا Vector Shapes (تصاویر یا اشیائ برداری) نیز خوانده می‌شوند، شامل خط‌ها و منحنی‌هایی هستند که با مولفه‌های ریاضی تعریف می‌شوند. در تصاویر وکتور، اشیا و اشکال با ویژگیهای ریاضی و هندسی ترسیم می‌شوند. از ویژگیهای اساسی این نوع از تصاویر می‌توان به مستقل بودن آن‌ها از رزولوشن اشاره کرد. تعداد پیکسلهای تشکیل دهنده این اشکال ثابت نیستند و اگر آن‌ها را بزرگنمایی کنیم، شکل با توجه به مشخصات هندسی آن، مجددا به صورت بزرگ‌تر ترسیم می‌شود. لذا با بزرگ‌تر کردن تصویر از جزئیات موجود و وضوح، در شکل کاسته نمی‌شود. در نتیجه تصاویر وکتور بهترین گزینه برای کارهای هنری و طراحی‌هایی هستند که با ابعاد بسیار متنوع و در خروجیهای و شرایط متفاوتی از آن‌ها استفاده می‌شود مانند لوگو‌ها.

برخی از ابزارهای طراحی و جلوه‌های تصویری در فتوشاپ، امکان ایجاد و ادیت شکلهای وکتور را فراهم می‌کنند.



عمق رنگ (Bit Depth, Color Depth)
در طبیعت با رنگ‌های بسیار متنوع، با غلظت‌ها و روشنی‌های مختلف، مواجه هستیم، حال آنکه ابزارهای دیجیتال تنها قادر به ثبت و نمایش برخی از آن‌ها هستند. عمق رنگ که با واحد bit نمایش داده می‌شود، نشانگر تعداد رنگ‌های ممکن است که یک پیکسل می‌تواند داشته باشد یا به عبارت دیگر، تعداد رنگ‌هایی که برای ثبت یا ارائه عکس، در اختیار است. طبیعی است که هرچه قابلیت ابزارهای دیجیتال ما در ثبت رنگ‌های مختلف بیشتر باشد (عمق رنگ بیشتر)، تصویر از دقت بیشری برخوردار بوده و رنگ‌ها به واقعیت نزدیکترند.




عکس سمت چپ 24 bit و عکس سمت راست 8 bit است.

از آنجا که امروزه، تجهیزات دیجیتال قابلیت ثبت، بازسازی و کار با تعداد بسیار زیادی از رنگ‌ها را دارند، جهت سهولت در درک و مقایسه تعداد رنگ‌های در دسترس، عمق رنگ با توانی از ۲ مشخص می‌شود، به این معنی که تعداد رنگ‌های در دسترس برابر است با، ۲ به توان عدد عمق رنگ.

مثلا اگر یک دوربین عکاسی قابلیت ثبت عکس با عمق رنگ ۲۴bit را داشته باشد، تعداد رنگ‌های در دسترس برابر خواهد بود با ۲ به توان ۲۴ که مساوی است با حدود ۱۶ میلیون رنگ.

در هنگام تحلیل عمق رنگ، توجه به واحد بسیار ضروری است زیرا گاهی برای نشان دادن عمق رنگ، شکل‌های مختلفی از واحد bit استفاده می‌شود مانند bpp، bpc، b/c و غیره.

وقتی در نمایش عمق رنگ از واحد bit یا bpp (بیت بر پیکسل، bit per pixel) استفاده می‌شود، عمق رنگ کل تصویر نشان داده می‌شود. اما زمانی که از واحد bpc و b/c و یا bit/channel (بیت بر کانال رنگی) استفاده شود، عمق رنگ، در هر کانال رنگی نشان داده می‌شود. بنابراین زمانی که از واحد اخیر برای نمایش عمق رنگ استفاده می‌کنیم، برای دانستن عمق رنگ کل عکس، باید تعداد کانال‌های رنگی یک عکس را بدانیم.



کانال‌های رنگی
کانال رنگی در ارتباط مستقیم با مدل رنگی یا Color Mode آن تصویر است. هر کانال رنگی به طور مجزا اطلاعات یک رنگ خاص را در بر دارد. به طور مثال، کانال رنگی سبز، کلیه اطلاعات مربوط به رنگ سبز در تصویر را در خود دارد. اگر تصویری از چند کانال رنگی تشکیل شده باشد، مجموع این کانال‌ها، کل رنگ‌های متنوع یک تصویر را تشکیل می‌دهند. و طبیعتا، تصویری که از تون‌های مختلف یک رنگ تشکیل شده، تنها یک کانال رنگی خواهد داشت. (مثلا تصویر سیاه و سفید که از تون‌های مختلف خاکستری، از روشن‌ترین (یعنی سفید) و تیره‌ترین (یعنی سیاه) تشکیل شده است.)

- مدل RGB (سبز، قرمز و آبی - Red, Green, Blue)
در این مدل که به سیستم افزایشی معروف است، با سه طیف رنگی نور یا کانال رنگی مواجه هستیم. به این سه طیف، طیف‌های اصلی یا رنگ‌های اصلی (Primary Colors) گفته می‌شود. در این مدل، تمام طیف‌های رنگی از ترکیب مقادیر مختلف این سه طیف رنگ اصلی (قرمز، سبز، آبی) بوجود می‌آیند و ترکیب هم اندازه این سه طیف اصلی، سفید خواهد بود. بیشتر تجهیزات دیجیتال که از نور برای ثبت عکس استفاده می‌کنند مانند دوربین‌ها، نمایشگر‌ها و اسکنر‌ها از این مدل استفاده می‌کنند.


مدل رنگی افزایشی RGB

- مدل CMYK (فیروزه‌ای، ارغوانی، زرد، سیاه - Cyan, Magenta, Yellow, Black)
در این مدل که به سیستم کاهشی معروف است، رنگ‌های اصلی یا کانال‌‌های رنگی عبارتند از فیروزه‌ای، ارغوانی، زرد و سیاه. در این مدل، ترکیب هم اندازه شیمیایی (نه طیف نور) سه رنگ C،M،Y با هم رنگ خاکستری تیره متمایل به قهوای خواهد شد برای همین رنگ سیاه، جداگانه به این سیستم اضافه شده است. با توجه به شیمیایی بودن رنگ‌ها، این مدل قادر به بازسازی تعداد بسیار کمتری از رنگ‌ها نسبت به مدل RGB است. (توضیح بیشتر در بخش مدیریت رنگ در دوره دوم). این مدل معمولا در وسایل چاپ مورد استفاده قرار می‌گیرد که برای چاپ از جوهر (رنگ‌های شیمیایی) استفاده می‌کنند مانند اغلب پرینترهای خانگی یا چاپ افست (Offset Printing). برخی از چاپگر‌ها تصویر RGB دریافت می‌کنند تا با توجه به تنظیمات داخلی خود، تصویر را به مدل CMYK تبدیل کنند.



- مدل تک رنگ (Monochrome)
این مدل، از طیف‌های متفاوت یک رنگ تشکیل شده است و در واقع تنها یک رنگ در عکس موجود است. حال این رنگ می‌تواند سیاه باشد (مانند عکس‌های سیاه و سفید) یا هر رنگ دیگر.

در فتوشاپ مدهای Bitmap و Grayscale و Duotone و Indexed Color نیز از یک کانال رنگی تشکیل شده‌اند.


تصویر منوکروم سبز

با توجه به تفاوت‌هایی که مدل‌های مختلف رنگی با هم دارند، این نکته ضروری است که عکاسان و ادیتور‌ها، در مراحل تولید، ادیت و ارائه عکس، متناسب با کاربرد تصویر، این تفاوت‌ها را در نظر داشته باشند. مثلا اگر قرار است عکسی در ‌‌نهایت توسط پرینتر خانگی یا چاپ افست چاپ شود، از ابتدا تنظیمات، روی عکس با مدل CMYK انجام شود و یا عکس به مدل CMYK تبدیل شود. زیرا اگر ویرایش روی عکسی با مدل RGB انجام شود و در زمان چاپ بخواهیم به مدل CMYK تبدیل کنیم، ویژگی‌های رنگی در عکس تغییر خواهد کرد.

بنا بر آنچه تا کنون گفته شد، اگر از واحد b/c استفاده می‌شود، عمق رنگ کل عکس به تعداد کانال‌های آن عکس یا تصویر بستگی دارد. به عنوان مثال: اگر عمق رنگ یک فایل عکس برابر 8b/c باشد؛

عمق رنگی که عکس RGB می‌تواند داشته باشد، برابر با 24bit خواهد بود (2^8*2^8*2^8=2^24) و عکس ما می‌تواند بیش از ۱۶ میلیون طیف رنگی (۲ به توان ۲۴) را در خود جای دهد. این امر نشان می‌دهد که در یک عکس RGB، عمق رنگی 24bpp با عمق رنگ 8bit/c یکی است و تنها واحد آن متفاوت است.

عمق رنگ یک عکس مونوکروم تنها 8bit خواهد بود، زیرا فقط ، یک کانال رنگی در آن موجود است و در نتیجه تعداد رنگ‌های ممکن برابر 256 (۲ به توان ۸) خواهد بود.

نرم افزار فتوشاپ، قابلیت کار، بر روی فایل‌های 16bpc و 32bpc را نیز داراست. به فایل‌های 32bpc ، HDR(High Dynamic Range) نیز گفته می‌شود. باید توجه داشت که در تصاویر 16bpc و 32bpc، برخی از جلوه‌ها و فرامین فتوشاپ، فعال نیستند و نمی‌توانند مورد استفاده قرار گیرند.

نرم افزار فتوشاپ در منوی Image، به سادگی امکان تنظیم و تغییر عمق رنگ و تغییر مد رنگی و نهایتا تعداد کانال‌های رنگی را فراهم می‌آورد. برای تنظیم عمق رنگ و مد رنگی باید به مسیر زیر مراجعه کنیم.



Image > Mode


همان طور که در شکل بالا مشاهده می‌شود، در کنار مد رنگی مربوط به تصویر(RGB Color) و عمق رنگ آن (8 Bit/Channel) تیک خورده است. به راحتی با کلیک کردن بر روی گزینه‌های دیگر، میتوان عمق رنگ یا مد رنگی دیگری را به تصویر اختصاص داد. البته نباید فراموش کرد که با این تغییرات، ویژگی‌های تصویری نیز تغییر می‌کند. در شکل زیر، مد رنگی Grayscale، انتخاب شده است.